EBU REYHAN EL-BİRÛNİ
 Al Biruni (Abu’l-Rayhan Muhhamed ibn Ahmad Al- Biruni) 973 yılında şimdi Khiva olarak bilinen şehirde,Özbekistan’da doğdu. İlk öğrenimini yunanlu bir bilginden aldı. Tanınmış ve seçkin bir aileden gelen Harezm'li matematikçi ve gökbilimci biri tarafından evlat edinilen el-Biruni ilk çalışmalarını bu alimin yanında yaptı. İlk eseri Asar-ül Bakiye'dir. Klasik eserleri Takvim bilim (Kronoloji), gelenekler ve Hint Astrolojisi üzerinedir. Khiva şehri antik Yunanlılar ve Romalılar tarafından Chorasmia adlıyla bilinmekteydi ve Pers İmparatorluğunda, Khwarizm’in Güney ve Günaybatısında yaşayan Sogdian Magi topluluğun ana vatanıydı. Hindistan’a olan yakınlık yüzyıllar boyunca bu bölgenin Hint kültürü ve biliminden etkilenmesine neden olmuştur. Al Biruni’nin en bilinen yapıtı The Book of Instructions in the Elements of Astrology’dir. (Tafhim, 1029 yılı) Bu kitap 1934’te Ramsay Wright tarafından İngilizce’ye çevrildi. Al Biruni matematikte, bilimde, astronomi ve astrolojide son derece yüksek bir kültürel topluluktan gelmekte. Bir çok eserinde halkların kültürleri ve onları çevreleyen bilimlerden söz eder. Hint numerik sistemini incelmiş ve enlem/boylamın en kesin biçimde nasıl hesaplanabileceğini göstermiştir. Ibni Sina'nın (Avicenna) çağdaşıdır. Pek çok yolculuk yapan Al Biruni Eski Kültürlerin Kronolijisi kitabını yazmış, karşılaştırmalı kültür incelemesi yapmıştır. 1010 yılında El-Memun akademisina kabul edilen Biruni, Gazneli Mahmud'un Harezm'i işgali sonrasında esir alındı. Bu yıllarda Gazne’li Mahmudun saray astroloğu olmuştur. 1016-1029 yılları arasında Hindistan’a yolculuk yapmış ve yine bir klasiği olan Hindistan (India) kitabını yazmıştır. Tafhim kitabı da bu sürede yazılmıştır. Tafhim pek çok bakımdan dikkat çeken bir kitaptır. Kitabın ilginçliği daha o zaman ortaçağ Doğu’sunda bir kadına ithaf edilmiş olmasından başlar. Bu kadının (Rayhana bint al-Hasan) Biruni’nin Persli bir öğrencisi olduğunu anlıyoruz. Biruni bu kitabında günümüz modern standartlarını da aşarak Astroloji konusunda neler bilinmesi gerektiğini açıklayan metinler koymuştur. Tafhim bir bakıma Ptoleme’nin Tetrabiblos’u ile eş değer görülmelidir. Hatta Tafhim bir bakıma yine Almagest’ten (Ptoleme’nin Astronomi kitabı) de alıntılar içerdiği için Tetrabiblos’tan daha gelişkin kabul edilebilir. Al Biruni’nin yaklaşımı Astroloji’yi matematik içine yerleştiren biçimdedir ve ilk etapta Geometri ve Aritmetik bilgilerini sunar. Bu kitapta 5 elementten bahsedilmektedir. (ateş, toprak, hava, su ve eter) O zamanın cebiri (Algebra) tamamen okült olarak görülmekteydi ve kitapta Jeosantrik Astronomi, göksel daireler, takım yıldızlar, gezegenler o zamanki bilgiler çerçevesinde sunulur. Tafhim’in son bölümü horary astroloji yer almaktadır. Biruni Astroloji’yi 5 kategoriye ayırmıştır. Bunlar Meteoroloji, Dünya Astrolojisi /Mundane, Mundus, Latince dünya demek), Kişi üzerindeki çevresel etkiler, insani faaliyetler ve işler, Horary ve Seçim (Electional) Astrolojisi Biruni yaşam süresi uzunluğu hakkında da hyleg ve alcocoden kavramları üzerinde durmuştur. Bu isimlerin Perslerden alındığını biliyoruz. (Hyleg yaşam veren anlamındadır, Yunanca Apheta, Alcocoden ise yaşamı ölçen gezegen olarak değerlendirilir) Bu metot daha sonra ortaçağda İtalyan Astrolog Guido Bonatus tarafından ele alınmıştır. (Liber Astronomiae) Öngörü aşamasında ise Al Biruni’nin Güneş Dönüş haritalarını, ilerletimleri ve Profeksiyonları kullandığını görüyoruz. Biruni'nin eserlerinin sayısı 150'den fazladır. 70 tane astronomi, 20 tane de matematik kitabı vardır. Tıp, biyoloji, bitkiler, madenler, hayvanlar ve yararlı otlar üzerine bir dizin oluşturmuştur. 1048 yılında yetmiş yaşındayken ölmüştür. |
